بررسی معیارهای قشربندی دریانوردان سواحل خلیج فارس تا پیش از سلطۀ مرکانتالیسم (قرون 10-7ه.ق/16-13.م)

در زمان حاکمیت ملوک هرمز بر خلیج فارس، نوعی شیوۀ تولید و دریانوردی سنتی پدید آمده بود که نیروی کار آن‌را مجموعه‌ای از دریانوردان سازمان‌دهی‌شده در شبکه‌ای به مدیریت ملوک هرمز تشکیل می‌دادند. این شبکه با سلطۀ استعمارگران اروپایی و دیدگاه اقتصادی ـ سیاسی آنان (مرکانتالیسم و بهره‌کشی) از میان رفت و ساختاری جدید جایگزین آن شد. بر اساس این شیوۀ تولید قدیمی بود که توسعۀ اموری چون ایجاد انواع کشتی و قواعد مالکیت بر آن، ابزارها، دانش، مهارت، و روش دریانوردی قدیم امکان‌پذیر شد؛ در عین حال، با تکیه بر فرهنگ بومیِ مردمان سواحل خلیج فارس، نوعی قشربندی اجتماعی در میان دریانوردان خلیج فارس پدیدار شده بود که با اوج‌گیری تجارت دریایی (حدفاصل قرن‌های 7- 10 ق./ 13- 16 م.) تکامل یافت. به نظر می‌رسد که اقشار، با هدف تخصصی‌شدن و طبقه‌بندی مهارت‌ها و تخصص‌های متنوع خود، در‌مجموع به سوی پیدایش نوعی تقسیم کار پیش رفتند. نوشتۀ حاضر، از طریق شناسایی و توصیف این اقشار، در پی تحلیل معیار قشربندی این دریانوردان است و برای نیل این هدف از روش تحقیق تاریخی با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد دریانوردان بر اساس برخورداری از ثروت، مالکیت ابزار تولید، دانش دریانوردی و مهارت‌های مربوطه، نیروی نظامی و بدنی، و نیروی کار قشربندی می‌شده‌اند.